E հապլոխումբը հայերի մոտ

E հապլոխումբը շատ հին է։ 66000 տարեկան է։ Այն Աֆրիկայից դուրս եկող Բանական Մարդու (Homo Sapiens) առաջին ալիքներից մեկին է մասնակցել։ Նրա ճյուղերի մի մասը հետագայում նորից հետ են վերադարձել Աֆրիկա։  Նրա «եղբայր» D-ն շարժվել է դեպի Արևելյան Ասիա, որտեղ ամենահին բնիկների (տիբետցիներ, Ճապոնիայի այնուներ) հապլոխումբն է։
Ինչևէ դրանից հետո բավականին շատ ժամանակներ են հոսել և այսօր E-ն տարածված է Աֆրիկայում, Մերձավոր Արևելքում ու Բալկաններում։ Այն Աֆրո-Ասիական լեզվաընտանիքին բնորոշող հիմնական հապլոխումբն է։ Բայց իհարկե այն գոյություն է ունեցել այդ լեզվաընտանիքի առաջացումից շատ առաջ։
Հայերին ու նաև Եվրոպացիներին հետաքրքրող սնիպները սկսվում են E1b1b-M215 ճյուղից։ Դրա համար կներկայացնենք միայն այդ ճյուղի ծառը։  E հապլոխմբի մասին տվյալները վերցված են ամենաթարմ ու որակյալ աշխատությունից։ Հայերի մասին տվյալները վերցված են Հայկական ԴՆԹ նախագծից։  Ըստ տարբեր տվյալների այն տատանվում է 6-8 տոկոս սահմաններում։ Հետաքրքիր է որ պատմական Հայաստանի հարավ-արևելյան մասում այն ավելի շատ է քան արևմտյանում։ Սալմաստում 12% իսկ Սասունում 3%: Վանում 7.6% իսկ Կիլիկիա/Տավրոսում 4%:

Հայերի մոտ տարածված է M78 և M123 ճյուղերը։

E-M78* - 0.3% - 2 հոգի - 14.000 տարեկան։ Այս երկու հոգին չունեն ոչ մի սնիպ M78-ից ներքև ինչը վկայում է այն մասին որ այս ճյուղը ներկա է եղել Հայաստանում շատ հնուց։ Այն հավանաբար ծագել է Ասորիքում ( Լևանտ )։ Նա մասնակցել է հողագործության տարածմանը դեպի Աֆրիկա ու Եվրոպա։

E-M78 > V13 - 1% - 6 հոգի - Այս ճյուղը դոմինանտ է Բալկաններում։ Ալբանացիների (33%) ու հույների (28%) ամենահիմնական հապլոխումբն է։ Շատ է նաև ռումինացիների, բուլղարացիների ու մակեդոնացիների մոտ։ Սկզբնական շրջանում այս և մի քանի այլ բալկանյան մարկերների հետ մեծ հույսեր էին կապում, որպեսզի ապացուցեն հայերի բալկանյան ծագումը։ Բայց Տրոմբետայի հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ այս ճյուղի ասիական սնիպները ինքնուրույն ճյուղավորում են։ Հայերի մեջ այն տարածված է Սալմաստի հայերի մոտ։ Իհարկե չի կարելի բացառել որ այս ճյուղը հայտնվեր հայ-հունական խառը ամուսնությունների շնորհիվ, ու ունենա տիպիկ հունական սնիպ, բայց կարծում եմ հիմնականում հնուց եկածներ կլինեն։ Ավելի վաղ քան Հունաստան։
Նաև պիտի ավելացնել որ չնայած դրա տարածվածությանը հույների մոտ այն հնդեվրոպական մարկեր չի։ Հնդեվրոպական ցեղերը Հունաստանում հայտնվել են R1b/R1a հապլոխմբերի հետ։
E-M78 > V12 - 0.6% - 4 հոգի - Այս ճյուղը դոմինանտ է Եգիպտոսի հարավում։ Հետաքրքիր է որ Եգիպտոսի հարավը ու հյուսիսը ունեն իրարից բավականին տարբեր հապլոտիպեր։ Փաստորեն հին Եգիպտոսի բաժանումը հյուսիսի ու հարավի արտահայտվում է նաև գենետիկ մակարդակում։ Եգիպտական փարավոնների տիտղոսն էր Վերին ու Ներքին Եգիպտոսների թագավոր։ Այս ճյուղը պիտի որ հին եգիպտացիների հիմնական հապլոխումբը լինի։
E-M78 > V22 - 1.1% - 7 հոգի - Այս ճյուղը տարածված է Հյուսիսային Եգիպտոսում, Եթովպիայում, Ասորիքում։ Հավանաբար եղել է փյունիկացիների հապլոխմբերից մեկը, որ տարածվել է նաև Հարավային Եվրոպա։


E-M123 > M34*  - 1% - 6 հոգի -  15.000 տարեկան։ Տարածված է Եթովպիայում, Հորդանանում, Եգիպտոսում, Հայկական Լեռնաշխարհում։ Այն կիսվում է մի քանի ճյուղերի որոնցից M84 ն է հայերի մոտ շատ։ Ծագել է հավանաբար ինչ որ տեղ Մերձավոր Արևելքում, միգուցե Միջագետքում։ Սրա մի ճյուղը սեմական ժողովուրդների մոտ է տարածված, այսինքն J1-P58-ի հետ միասին կազմել է սեմական ժողովուրդների հիմքը։ Մյուս ճյուղը Հայկական Լեռնաշխարհի մոտ ու Եվրոպայում։
Մի հոգի դրական է M123+ բայց չունի M34- ինչը վկայում է բազալ դիրքի մասին։ 5 հոգի էլ ունեն M34 բայց չունեն ոչ մի սնիպ ենթաճյուղերից, ինչը նույնպես վկայում է այն մասին որ ծագման օջախը մոտ է եղել Հ․ Լեռնաշխարհին։
Եթովպիայում տարածվածությունը բացատրվում է նրանով, որ ըստ վերջին հետազոտությունների մոտ 3500 տարի առաջ դեպի Եթովպիա մեծ ներհոսք է եղել Մերձավոր Արևելքից, Յեմենի տարածքով։ Ներկա Եթովպացիների մեջ 50 տոկոս Մերձավոր Արևելյան գեներ կա։

E-M123

E-M123 > M34 > M84 - 3.8% - 24 հոգի - 7500  տարեկան։ E հապլոխմբի ամենատարածված սնիպն է սա մեզանում։ Սկսել է տարածվել 7500 տարի առաջ։ Արդեն կա երկու հին ԴՆԹ Սևանի ավազանից որոնք ունեն 3300-3500 տարվա հնություն։ Սա նշանակում է, որ այն բավականին վաղուց է եղել Հայաստանում։ Մինչև հրեաների ու արամեացիների ի հայտ գալը։ Ճիշտ է հնարավոր է այն բացատրել նաև աքքադացիների ու բաբելոնացիների ներթափանցումներով բայց ավտոսոմալ տվյալները նման բան չեն հաստատում։
Այն տարածված է նաև քրդերի մոտ` հատկապես ալևիների ու զազաների։ Այս ճյուղը դեռ շատ վատ է ուսումնասիրված։ Շատ քիչ բան է հայտնի նրա տարածվածության մասին։ Եղած սուղ տեղեկությունները կարծես թե հուշում են, որ այն ավելի տարածված է հայերի ու քրդերի մոտ քան սեմականների։ Ապագան ցույց կտա կարող է այն համարվել հայկական մարկեր թե ոչ։
E-M123 > M34 > L792 - 0.5% - 3 հոգի - 5500 տարեկան։ Տարածված է սեմական ժողովուրդների մոտ հատկապես հրեաների։ Հավանաբար եղել է նրանց հիմնադիր հապլոխմբերից մեկը J1-P58-ի հետ միասին։ Ըստ Լյուկոտի հետազոտության Նապոլեոն Բոնապարտը ունեցել է այս սնիպը։

Նշանավոր անձիք։ E հապլոխումբը ունեցել են Նապոլեոնը, Ալբերտ Էյնշտեյնը, Րայթ եղբայրները, որոնք ինքնաթիռ են ստեղծել։ Ենթադրվում է որ նաև Հիտլերը։


Քննարկումը ՖԲ-ում

G հապլոխումբը հայերի մոտ

G հայրական հապլոխումբը հայերի մոտ ըստ քանակի երրորդն է։ Այն կազմում է 12 %։  Սկսել է տարածվել նեոլիթիկ հեղափոխության ժամանակ, այսինքն հողագործության առաջացման հետ միասին 10․000 տարի առաջ։ Իր տարածումը սկսել է Անատոլիա, Արևմտյան Հայաստան ու Հյուսիսային Ասորիքի շրջանից։ Այս հապլոխմբի առաջացման հիմնական վայր նշվում են հենց նույն այդ տարածքները։ 

G հապլոխումբը հայկական գավառներում

Այսօր էլ արևմտահայերի մոտ այն ավելի հաճախ է հանդիպում քան արևելահայերի մոտ։
Դեպի արևելք շարժվում է հիմնականում G1 ճյուղը։ G1-ը արևելքում հասնում է մինչև Ալթայ։ Իսկ Արևմուտք գնում է բացառապես  G2-ը հասնելով մինչև Իբերական թերակղզի։

Նեոլիթիկ Եվրոպայում G-ն ( 6000-4000 մթա ) ճնշելով տեղական ցածր մշակութային մակարդակի վրա գտնվող որսորդ-հավաքչական խմբերին (I2, I1, C1) ձեռք է բերում բացարձակ գերիշխանություն։  Հետագայում մի քանի հազար տարի անց տարբեր պատճառներով (պատճառները դեռ հայտնի չեն) G-ի քանակը աղետալի ձևով կրճատվում է։ Եվրոպայում հնդեվրոպական ցեղերի (R1b,R1a) հայտնվելուց հետո G-ի քանակը էլ ավելի է ընկնում։

Արդյունքում G-ն պահպանվում է միայն իր բնօրրանում։ Մի զգալի խումբ էլ ապաստան է գտնում Արևմտյան Կովկասում ու Կոլխիդայի տարածքում։  Այսօր G-ի հապլոխմբիբարձրակետը ամենաբարձր թվերը Արևմտյան Վրաստանում ու Աբխազիայում է։

Հայերի մոտ տարածված են հետևյալ ճյուղերը։ Թվերը ներկայացվում են հիմնվելով Ռուցիի աշխատանքի վրա։ Սկզբից ներկայացվում է սնիպի կոդը։ Հետո տոկոսը հայերի մեջ։ Իսկ հետո էլ որպես հավելյալ տեղեկություն Հայկական նախագծում ստուգվածների քանակը 2015 հոկտեմբերի դրությամբ։ 

G1 - 2.5% - 12 - Այս ճյուղը շատ է տարածված համշենահայերի մոտ։ Համշենահայերի մոտ այն հասնում է 42%: Կրասնոդարի հայերի մոտ 12%: Այն գրեթե բացակայում է կովկասյան ժողովուրդների մոտ։ Ակնհայտ է, որ այն հայտնվել է Համշենում հենց հայերի տեղաշարժերի արդյունքում։  Սա կողմնակիորեն ապացուցում է, որ համշենահայերը չունեն կովկասյան ծագում, ինչը փորձում են ապացուցել որոշ թուրք գիտնականներ։ Կարելի է ասել, որ Հարավային Կովկասում սա հենց հայկական մարկեր է։ G1 ճյուղի մասին մանրամասն հետազոտություն կա այստեղ։
G2a1-P16  -  1.6% - 4 - Այս ճյուղը գերակշռում է քարթվելական ժողովուրդների մոտ։ Նաև կա աբխազների մոտ։ Սվանների մոտ հասնում է 80 տոկոսի, ընդհանուր վրացիների մոտ 34.8 տոկոս։ Հավանաբար հենց սա է քարթվելական լեզուների հիմնադիր հապլոխումբը։ Նաև մեծամասնություն է օսերի մոտ։ Ինչը զարմանալի է, որովհետև նրանք պատկանում են տարբեր լեզվաընտանիքների։ Վարկածներից մեկը այն է, որ եկվոր իրանալեզու ալանները (օսերի նախնիները) հաստատվելով Օսեթիայում ձուլել են իրենց մեջ տեղի քարթվելական ցեղերին։ Այս պահին ռուս գենետիկները փորձաքննության են ուղարկել են միջնադարյան ալանական ԴՆԹ-ի նմուշներ։ Դրանց արդյուքները որոշ հստակեցում կմտցնի այն հարցում թե արդյոք ալանները ի սկզբանե ունեցել են P16 սնիպը թե այն ձեռք են բերել Կովկասում հաստատվելուց հետո։ Հայերի մոտ այն կարող էր հայտնվել թե վրացիներից թե ալաններից։
ISOGG-ը շրջանառությունից հանել է P16 սնիպը անկայուն լինելու պատճառով, այժմ նրա փոխարեն օգտագործվում են հետևյալ սնիպները FGC595/Z6553 կամ L293:
G2a PF3146, L91, M286  - 1.1% - 13 -  Եվրոպա գնացած հողագործների ճյուղերն են։ Իտալիայի Ալպերում սառած Օծի անունով մարդը պատկանել է այս ճյուղի ենթաճյուղերից մեկին (L91)։ Արդի Եվրոպայում այն շատ հազվադեպ է։ Պահպանվել են Կորսիկա ու Սարդինիա կղզիներում (5-10%) Սրա մի ճյուղը (L91) գնացել է նաև Եգիպտոս այնտեղից էլ հասնելով բերբերների մոտ։
G2a-M406 - 2.3% - 26  - Հայերի մոտ ամենատարածված G-ի ճյուղն է սա։ Բարձրակետը դռուզների մոտ է, 8%։ Հավասարաչափ կա ամբողջ Թուրքիայի տարածքում։ Կա նաև Հունաստանում, Իտալիայում։ Հետաքրքրական է որ այն քիչ է վրացիների մոտ։ Ինչը ցույց է տալիս որ հայերի ու վրացիների G ճյուղերը իրարից տարբերվում են։ Ենթադրաբար այս սնիպը պիտի որ տարածված լիներ հաթերի մոտ։ Նաև խեթերի ու լուվիացիների մոտ որպես սուբստրատ։
G2a-P303 - 1.6% - 8 - Հայերի մեծ մասը ունեն L140 սնիպը։ Տարածված է Եվրոպայում ու Հնդկաստանում։ Ոմանք կարծիք են հայտնում թե P303>L140 ճյուղը հնդեվրոպական է այլ ոչ թե վաղ հողագործական։ Ապագան կհերքի կամ կհաստատի այս պնդումը։
G2a-P303 > U1 - 1.4 % - 7 - Սա միանշանակ Աբխազ-ադիղեական լեզվաընտանիքի (Հյուսիս արևմտյան կովկասյան լեզուներ ) հիմնադիր ճյուղն է։ Ունեն U1 սնիպը, որը տարածված է այդ լեզվաընտանիքի բոլոր անդամների մոտ՝ չերքեզներ, աբասիններ ներառյալ։ Հետաքրքիր է որ պաղեստինցիների մոտ էլ շատ կա այս սնիպից։ Ինչը հավանաբար չերքեզական հետք է։ Այսօր էլ Հորդանանի թագավորին թիկնապահների մեջ կա հատուկ չերքեզական գունդ։
G2c-M377 - ~0% - 2 - Սա շատ հազվադեպ ճյուղ է մեզանում։ Քաշաթաղի մելիք Հայկազի շառավիղների մոտ է հայտնաբերվել միայն։ Հավանաբար այս սնիպը ունեցող բոլոր հայերը կլինեն այդ մելիքի ազգականները։

Ինչպես տեսնում եք հայերի մոտ G-ն ունի շատ բարդ կազմություն։ Եվ այն կարծրատիպը, որ դա միայն կովկասյան հապլոխումբ է․ սխալ է։ Հենց այս ճյուղերի առատությունը ստիպեց գիտնականներին, որ տեղափոխեն G հապլոխմբի առաջացման հայրենիքը Ասորիքից դեպի հյուսիս ավելի մոտ Հայաստանին։